Zavod za javno zdravstvo Federacije Bosne i Hercegovine objavio je nekoliko savjeta za medicinske profesionalce u vezi sa nuspojavama koje mogu izazvati lijekovi tokom ljetnih vrelina.
Lijekovi mogu djelovati na mehanizme hlađenja tijela i potencijalno uzrokovati zdravstvene probleme na više načina:
- uticajem na centralnu termoregulaciju, time i na fiziološke i bihejvioralne reakcije;
- uticajem na kognitivnu budnost, dovodeći do stanja povećane pospanosti i smanjenog izbjegavanja izloženosti toploti;
- promjenom krvnog pritiska i minutnog volumena srca, utičući na mehanizam hlađenja vazodilatacijom ili dovodeći do vrtoglavice i nesvjestice;
- inhibiranjem mehanizma hlađenja znojenjem zbog antiholinergičkih efekata, tj. blokade parasimpatičkog nervnog sistema
- uticajem na funkciju bubrega i elektrolitni balans, dovodeći do povećanog rizika od dehidracije i njihove toksičnosti ili do prekomjerne hidracije i poremećaja ravnoteže elektrolita.
Vrste lijekova i njihove nuspojave na visokim temperaturama:
- Antiholinergici: mogu uticati na centralnu termoregulaciju, uticati na smanjenje kognitivne budnosti i sprječavati ili smanjiti znojenje.
- Antipsihotici: mogu kočiti mehanizam znojenja, dovesti do pada sistolnog krvnog pritiska, centralne termoregulacije, kognitivne budnosti i vazodilatacije.
- Antihistaminici: mogu kočiti mehanizam znojenja i dovesti do pada sistolnog krvnog pritiska.
- Antiparkinsonici: mogu kočiti mehanizam znojenja, dovesti do pada sistolnog krvnog pritiska i uzrokovati vrtoglavicu i konfuziju.
- Antidepresivi: smanjuju znojenje, neki od njih mogu uzrokovati pad centralne termoregulacije i kognitivne budnosti.
- Anksiolitici i miorelaksansi: smanjuju znojenje, uzrokuju vrtoglavicu, smanjuju sistolni volumen, zbog čega dolazi do smanjenog hlađenja vazodilatacijom i pogoršavaju respiratorne simptome.
- Antiadrenergici i betablokatori: mogu sprječavati vazodilataciju na periferiji, dovodeći na taj način do smanjenog kapaciteta gubljenja toplote.
- Simpatomimetici: vazodilatatori, uključujući nitrate i blokatore kalcijumovih kanala, mogu pogoršati hipotenziju kod osjetljivih pacijenata.
- Antihipertenzivi i diuretici: mogu dovesti do dehidracije i pada krvnog pritiska; hiponatrijemija je zajednička nuspojava i može se pogoršati ekscesivnim unosom tečnosti.
- Antiepileptici: mogu dovesti do pada kognitivne budnosti i veće mogućnosti vrtoglavice.
- Druge vrste lijekova, kao što su antiemetici, lijekovi protiv vertiga, gastrointestinalnih tegoba i urinarne inkontinencije: takođe imaju antiholinergičko djelovanje.
Prekomjerna izloženost toploti može:
- dovesti do povećanja minutnog volumena
- uzrokovati dehidraciju, promjene u raspodjeli volumena krvi i termoregulacijskom odgovoru, uticati na nivoe lijekova u cirkulaciji, njihovu kinetiku i izlučivanje, a time i na njihovu farmakološku aktivnost (važi za sve lijekove)
- povećati toksičnost i/ili smanjiti djelovanje lijekova, posebno onih sa uskim terapijskim indeksom (digoksin ili litij). Smanjenje efikasnosti lijekova pri visokim temperaturama naročito je važno za antibiotike, adrenergike, inzulin, analgetike i sedative.
Čuvanje lijekova:
Većina lijekova se čuva na temperaturi ispod 250C ili, ukoliko je indicirano, u frižideru.
Smanjenje učinkovitosti lijekova pri čuvanju na visokim temperaturama naročito je važno za antibiotike, adrenergike, inzulin, analgetike i sedative, navodi se u saopštenju ZZJZFBiH.
