U srcu Tuzle, u Džafer mahali, neposredno uz zgradu “Vila Pašić”, smješten je jedan od najstarijih mezara u gradu.
Prislonjen uz prednji zid objekta, ograđen betonskom i željeznom ogradom, ovaj mezar već vijekovima čuva svoju tajnu.
Na uzglavnom nišanu istaknut je turban u gužvama, dok na nišanima nema natpisa ni posebnih ukrasa. Rastojanje između uzglavnog i nožnog nišana iznosi 220 cm, a njegov tačan identitet ostaje obavijen velom misterije.
Historijski kontekst
Pouzdanih historiografskih podataka o mezaru nema, ali je poznato da je “Vila Pašić” sagrađena 1903. godine, što znači da mezar datira iz ranijeg perioda.
Prema jednom predanju, ovdje je 1878. godine sahranjen bosanski vojni glasnik (šehid), koji je donio vijest o pobjedi Tuzlaka nad austrougarskom vojskom kod Moluha. Iscrpljen, stigao je do Skvera, izgovorio sudbonosnu vijest, a zatim izdahnuo. Sahranjen je na mjestu gdje je pao, a njegovo počivalište postalo je poznato kao “Džaferovo turbe”.
Muhamed Hadžijahić u radu “Jedan nepoznati tuzlanski hagiološki katalog” (1980.) povezuje ovaj mezar s “Devletlijom ispod parmakluka” iz prepisanog kataloga između 1800. i 1802. godine.
Devletlija označava čovjeka koji je bio sretan, učen i častan, a prema nekim predanjima, možda je bio onaj koji je usnio poslanika Muhameda, a.s.
Legende i usmena predanja
Predanja vezana za Džaferovo turbe prepliću se s narodnim vjerovanjima i urbanim mitovima. Prema jednoj priči, na mjestu mezara pokušana je izgradnja kuće, ali svaki put kada bi graditelji po danu podigli zidove, tokom noći bi ih nepoznata sila porušila. Starac iz mahale upozorio ih je da tu leži mezar jednog vojnika i savjetovao da temelje pomaknu. Nakon toga, izgradnja je protekla bez problema.
Porodica Pašić kasnije je preuzela brigu o mezaru, a generacije Tuzlaka zastajale su kraj njega, učući dove ili ostavljajući cvijeće.
Zaštita i restauracija
Objekat “Vila Pašić” 1988. godine registrovan je kao dobro graditeljskog naslijeđa općine Tuzla, a u elaboratu Zavoda za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK navedeno je da je građen na mjestu nekadašnjeg mezarja.
Godinama nakon agresije na Bosnu i Hercegovinu, mezar je bio zapušten, gotovo zaboravljen.
Na inicijativu Enesa Bešića iz Srebrenika, a uz stručnu podršku Zavoda, u periodu februar-april 2018. godine realizovan je projekat restauracije i zaštite mezara. Održavanje je nastavljeno u martu 2025. godine, Čime se nastoji očuvati kulturno-historijsko naslijeđe Tuzle i Bosne i Hercegovine.
Ovaj mezar nije samo mjesto sjećanja na jednog hrabrog vojnika, već i simbol historije, identiteta i kulturnog pamćenja Tuzle.
O Tuzlanskim turbetima i zašto za njih vežemo urbane legende; kakva su narodna kazivanja o turbetu iz Džafer mahale te ko je bio Džafer Altumbabić i koju tajnu ovo turbe krije možete pogledati i u našem podcastu Tuzla calling
