Vaskrs je najveći i najvažniji hrišćanski praznik kojim se proslavlja Hristovo vaskrsenje iz mrtvih, što predstavlja temelj pravoslavne vjere. Prema Jevanđelju, Isus Hristos je trećeg dana nakon raspeća ustao iz groba, pobjedivši smrt i donoseći spasenje ljudskom rodu. Vaskrs simbolizuje pobjedu života nad smrću, novi početak i vječni život.
Kada se slavi Vaskrs?
Pravoslavni Vaskrs nema fiksan datum i svake godine se određuje prema julijanskom kalendaru. Slavi se prve nedjelje posle prvog punog mjeseca nakon proljećne ravnodnevice, ali uvijek poslije jevrejske Pashe. Može pasti u periodu između 4. aprila i 8. maja.
Koji su vjerski obredi vezani za Vaskrs?
Proslava Vaskrsa obuhvata nekoliko važnih dana:
- Veliki četvrtak – Dan sjećanja na Tajnu večeru, kada je Isus ustanovio svetu tajnu pričešća.
- Veliki petak – Dan žalosti i posta, kada se vjernici sjećaju Hristove muke i raspeća. Održava se bogosluženje koje uključuje iznošenje plaštanice.
- Velika subota – Dan tišine i molitve uoči Vaskrsa, kada se u ponoć održava Vaskršnje bogosluženje, na kojem se pali svijeća i pjeva pesma „Hristos vaskrse“.
- Vaskrs – Radostan praznik koji označava Hristovo vaskrsenje. Na liturgijama se vjernici pozdravljaju rečima: „Hristos vaskrse!“ – „Vaistinu vaskrse!“
Kako se pravoslavni vjernici pripremaju za Vaskrs?
Priprema za Vaskrs traje kroz Veliki post, koji traje 40 dana i predstavlja period duhovnog i tjelesnog očišćenja. Tokom posta, vjernici se uzdržavaju od mrsne hrane, posvećuju molitvi, pokajanju i dobrim djelima.
Veliki petak je najstroži post kada se ne jede ni riba ni ulje.
Koji su tradicionalni običaji vezani za Vaskrs?
Vaskrs je bogat narodnim običajima, među kojima su najpoznatiji:
- Farbanje jaja – Prvo jaje se uvijek farba u crveno i naziva se „čuvarkuća“, jer se čuva tokom cijele godine kao simbol zaštite doma.
- Kuckanje jajima – Porodični i društveni običaj u kojem se takmiči ko će razbiti protivnikovo jaje.
- Vaskršnja liturgija – Praznična sveta liturgija kojoj prisustvuju vjernici u ranim jutarnjim satima.
Zašto su jaja simbol Vaskrsa?
Jaja su simbol novog života i vaskrsenja. Crvena boja simbolizuje Hristovu prolivenu krv i pobjedu nad smrću. U mnogim pravoslavnim porodicama postoji običaj da se prvo jaje ofarbano u crveno čuva do narednog Vaskrsa.
Šta je Vaskršnji ponedeljak i kako se obilježava?
Vaskršnji ponedeljak je nastavak slavlja i u mnogim zemljama je državni praznik. Ovaj dan se provodi u porodičnom okruženju, uz gozbu, igre i okupljanja. U nekim krajevima postoji običaj da se na ovaj dan organizuju litije i narodne svečanosti.
Koje su tradicionalne vaskršnje poslastice?
Vaskršnja trpeza obiluje specijalnim jelima, među kojima su:
- Kozunak – Slatki hljeb sa suhim grožđem, sličan pincama u zapadnim krajevima.
- Pečena jagnjetina – Simbol žrtve i novog života.
- Pite i kolači – Različite vrste pita i tradicionalnih kolača poput baklave i tulumbi.
Kako se Vaskrs slavi u različitim zemljama?
- Srbija i Crna Gora – Porodično okupljanje, kuckanje jajima i vaskršnji ručak.
- Rusija – Poseban običaj darivanja obojenih jaja i tradicionalnog kolača „kulich“.
- Grčka – Proslava uključuje veliki vatromet u ponoć i tradicionalnu supu „magiritsa“.
Koja je poruka Vaskrsa?
Vaskrs je praznik nade, praštanja i pobjede života nad smrću. On nas uči ljubavi, zajedništvu i duhovnoj obnovi. Hristovo vaskrsenje donosi poruku mira, radosti i vjere u vječni život. „Hristos vaskrse!“ – „Vaistinu vaskrse!“
