Tekstilna industrija, kao jedna od najstarijih grana proizvodnje, je tokom decenija svog postojanja značajno doprinela rastu svjetske ekonomije – njena globalna vrijednost trenutno iznosi pozamašnih 3 milijardi dolara. Progres ove vrste industrije propraćen je tehnološkim napretkom, pa je vremenom zveket starih mašina zamijenjen kompjuterskim softverima, što je dovelo do lakše distribucije, a samim tim i do pojave tzv. “brze mode”.
Hiperprodukcija i hiperkonzumerizam su najveći problemi sa kojima se tekstilna industrija danas susreće. Garderoba i tkanina se brzo proizvode i to njačešće od nekvalitetnih, sintetičkih materijala kako bi bili što povoljniji u cilju brze prodaje.
U svijetu, pa i u našem regionu, ljudi postaju svjesniji ovih ekoloških problema i opredjeljuju se za pouzdane brendove koji koriste potpuno prirodne materijale, poput svjetski priznatog Extreme Intimo. Kako ovo nije bila praksa ranije, za vas smo pripremili kompletan pregled razvoja tekstilne industrije u našem regionu i analizirali smo njegove uspone i padove.
Rast i evolucija tekstilne industrije – globalni impakt
Kao jedan od najstarijih sektora u istoriji industrijskog razvoja, tekstilna privredna grana se često naziva i “tradicionalnom industrijom”, tj. podsektorom stare ekonomije.
Prvi proizvodi nastaju u Latinskoj Americi 30-ih godina 19. vijeka i oni su bili sačinjeni od pamuka. Sva proizvodnja se odvijala u tkaonicama nezavisnih proizvođača ili u manufakturnim radionicama, da bi se tek u 20. vijeku uspostavio fabrički sistem i masovna proizvodnja.
Tekstilna proizvodnja je imala ogroman uticaj na privredni rast Evrope, zaposlivši oko 2 miliona ljudi, a ujedno je pospješila razvoj mnogih drugih industrija.
Zlatno doba Jugoslavije – procvat tekstilne industrije
Tekstilna industrija na našem području doživljava vrhunac za vrijeme Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije koja je u tom periodu parirala velikim tekstilnim gigantima.
SFRJ je proizvodila gotove konfekcije (mušku i žensku odjeću), ali i teške konfekcije (posteljinu, rublje, tkanine), što je samo ukazivalo na to da smo imali kompletnu modernu tekstilnu industriju. O značaju i veličini ove grane proizvodnje svjedoči i podatak da je troduplo više robe bilo izvezeno nego uvozeno. Domaći proizvodi su punili rafove velikih internacionalnih prodavnica.
Klijenti su imali zaista velika očekivanja i visoke standarde prilikom ocjene kvaliteta, a najvažnije im je bilo da na etiketi proizvoda bude otisnuto “made in Yugoslavia”.
Brojne fabrike su se otvarale širom regiona sa inicijalnim ciljem da uposle što više radnika – u čemu su i uspjele, jer je 1988. godine u ovoj grani proizvodnje radilo oko 500.000 radnika, odnosno 15% ukupnog broja zaposlenih.
Godišnji promet je iznosio oko milijardu dolara i 10% ukupnog BDP-a.
Bosna i Hercegovina – predvodnici u izradi odjeće
Tekstilna industrija u BiH se može pohvaliti dugom tradicijom postojanja. Ona je prije pojave građanskog rata predstavljala temelj i elementarni stub lake industrije, a mnogi proizvođači u ovoj državi su važili za lidere u svojim branšama.
Fabrike poput “Kurjak” i “Interplet” su uvažavale svjetska priznanja za njihove komade odeće, dok je kompanija “Roteks” važila za vodećeg proizvođača dekorativnog tekstila.
Srbija – spoj kvaliteta i tradicije
Srpska tekstilna industrija je važila za jedne od jačih u regionu. Roba fabrike za proizvodnju odjeće “Beko” je bila veoma tražena u zemljama Skandinavije i Engleske, a pored nje su i proizvodi kompanija “Prvog maja” i “Kluza” bili visoko cijenjeni.
Fabrika “Moda” je 1986. godine u Birnu dobila prestižno priznanje za vrhunske proizvode od kože. ”Yumco” je važio za najvećeg proizvođača prediva, konca, tkanine i trikotaže, a bio je pogotovo prepoznatljiv po svojim unikatnim uniformama za službene radnike.
U tekstilnoj industriji u Srbiji je danas zaposleno oko 65.000 radnika, za vrijeme Jugoslavije je taj broj bio veći od 250.000.
Hrvatska – lideri u izvosu tkanine
Hrvatska se takođe ubrajala u visoko uspješne države koje su značajno profitirale za vreme procvata tekstilne industrije u regionu.
Kompanija “Pazinka” se izdvajala po svojoj proizvodnji taknine i tapeta, dok je fabrika “Pamučna industrija Duga Resa” važila za vrhunskog proizvođača pokrivača i posteljine. Famozna kompanija “Jadran” je bila popularna u zemljama Evrope po izvosu čarapa.
Pored standardnih produkata, Hrvatska je imala i posebnu tekstilnu industriju “Vuteks” koja je izrađivala autopresvlake.
Današnja percepcija – budućnost tekstilne industrije u regionu
Usljed različitih nemira koji su zadesili Balkan tokom 90-ih godina prošlog vijeka, kao i zbog strogih sankcija, jačanja konkurencije iz Azije i porasta konglomerata, tekstilna industrija u regionu je doživela drastičan pad.
Kako nakon razora Jugoslavije nije kreirano adekvatno strateško rješenje za kontinuirani rast tekstilnog sektora u svim, pojedinačnim državama, došlo je do gašenja proizvodnje nekih značajnih fabrika, poput “1. maj”.
Kao trenutno niskoakumulativna privredna grana, procjenjuje se da će se ona jedino oporaviti angažovanjem kvalifikovane radne snage, međusobne podrške svih balkanskih država i podrške evropskih investitora.
